Een tiental vrouwen zijn in september 2000 met het wildewijvenbad van start gegaan. Een eerste weekend heeft ons reeds heel wat discussie bezorgd, de eerste lijnen van onze werking vorm gegeven. Deze tekst wil geïnteresseerden informeren over onze beweegredenen en doelstellingen. Een beknopt en beperkt overzicht van enkele fundamentele uitgangspunten worden weergegeven - uitgangspunten die nooit volledig, af of absoluut zullen en kunnen zijn. Daarom zal discussie steeds een belangrijke plaats innemen in het wildewijvenbad.
het wilde wijven bad
Wij, de vrouwen van het
wildewijvenbad, hebben
in de eerste plaats dit gemeen: we zijn vrouw en we zijn niet-heteroseksueel
(wat men noemt: lesbisch en bi). We voelen ons politiek, affectief en seksueel
verbonden met andere vrouwen, en daar willen we niet over zwijgen.
We houden ons - elk op een of andere manier - met deze posities bezig. Een
aantal van ons heeft zich reeds jaren geëngageerd, maar voelde ook een tekort
aan in deze engagementen. Een eerste probleem is dat de feministische en
lesbische beweging sterk van elkaar gescheiden zijn. Als je je als feministische
vrouw engageert, kom je terecht in de vrouwen- of feministische beweging, als je
je als niet-heteroseksuele vrouw engageert, kom je terecht in de zgn.
holebi-beweging (al dan niet gemengd). Deze scheiding is niet altijd zo sterk
geweest. Lesbiennes waren in de jaren '60 - '70 heel feministisch geïnspireerd.
Hoewel de vrouwenbeweging lesbianisme bespreekbaar heeft gemaakt, verliep de
samenwerking tussen de twee groepen niet steeds even vlot. Omdat lesbianisme wel
eens als bedreiging werd ervaren en sommige hetero-vrouwen het 'lesbisch thema'
niet opnamen, hebben lesbiennes zich apart georganiseerd. De lesbische beweging
is steeds minder uitgesproken feministisch geworden, heeft over 't algemeen een
a-politiek karakter.
belang van politiek
Natuurlijk speelt ook een algemene tendens een
rol, nl. dat het vrouwenthema en algemeen de politieke betrokkenheid de laatste
jaren aan interesse heeft ingeboet. Dit heeft o.m. met de tijdsgeest te maken.
Jaren '60 en '70 waren 'wilde' jaren waarin 'verandering' en 'actie' centraal
stonden. Een aantal posities van vrouwen waren daarenboven toen nog heel wat
slechter dan dit nu het geval is (bv. minder kansen op de arbeidsmarkt, in de
politiek, in het (hoger of universitair) onderwijs, grotere stereotype
rolverdeling o.m. in de zorg, ... ).
Nu heerst er vaak een idee dat het grootste werk verricht is en de kleine
ongelijkheden die er nog zijn wel vanzelf zullen verdwijnen.
De veranderingen zijn echter vaak meer oppervlakkige evoluties: vrouwen krijgen
meer mogelijkheden om maatschappelijk deel te nemen en krijgen - vaak van
rechtswege - een meer gelijke behandeling.
Verder heerst er de mening dat iedereen (dus ook
vrouwen) alles kan bereiken, als
zij (of hij) maar echt wilt. Deze gedachte impliceert dat vrouwen die 'er niet
geraken', dit te danken hebben aan zichzelf, of m.a.w. dat het hun eigen schuld
is als ze verschillende of mindere kansen krijgen. Over ongelijkheid spreken is
dus onterecht het 'slachtoffer' uithangen.
Deze ideeën ontkennen de structurele oorzaken van ongelijkheid, hebben een
liberale en behoudsgezinde ondertoon en duwen vrouwen in haar (!) individuele
leefsfeer.
Achter deze gedachten schuilt een blindheid; door behaalde 'overwinningen'
verliest men de meer impliciete en onzichtbare (en zelfs ook de nog expliciete
en zichtbare) ongelijkheid uit het oog, en met deze gedachten legitimeert en
beschermt men ze. Men vergeet ook dat wereldwijd de toestand van vrouwen vaak
veel schrijnender is dan hier, zij slachtoffer zijn van geweld, armoede, geen toegang krijgen tot educatie, gezondheidszorg, zelfontwikkeling,
openbare ruimtes, ...
feminisme is actueel
hoe komt dat?
Het is belangrijk om te zien welke mechanismen er (nog steeds) spelen achter de
ongelijke behandeling tussen vrouwen en mannen, de dominantie van mannen en de
mannelijke norm - zowel persoonlijk als maatschappelijk.
Daarom is het ook belangrijk om een voortdurende
alertheid te behouden.
We zijn het met andere woorden niet eens met de
vaak gehoorde uitspraken dat het feminisme achterhaald is, de grootste
ongelijkheid is weggewerkt en de 'kleine kantjes' vanzelf wel zullen evolueren.
dominante ideologieën: analyse en kritiek
Mechanismen achter seksisme hebben te maken met
gangbare normen en waarden. Eén van de belangrijkste en meest indringende norm
in onze samenleving is het biologisch geslacht (m/v), waaraan een gender- of
sekse-identiteit en -rol wordt gekoppeld: mannelijk - vrouwelijk. Het is
duidelijk dat die opsplitsing alles behalve neutraal (waarde-ongeladen) is. Een
bijkomende pijler in onze samenleving is de seksuele identiteit. Ook aan die
seksuele identiteit is een waarde gebonden: de heteronorm. Deze is gebaseerd op
de polarisering m/v. Daarom zijn we van mening dat de lesbische strijd sterk
gebonden is met de vrouwenstrijd.
De hogere tolerantie die we vandaag merken, heeft er voor een groot stuk mee te
maken dat wat als 'minder/heid' doorgaat (vrouw, lesbienne en andere) zich
aanpast aan de norm. In een huidige tendens bijvoorbeeld wordt de grotere
aanwezigheid of zichtbaarheid van lesbiennes enkel getolereerd naarmate
lesbiennes zich als typisch vrouwelijk gedragen, lesbische koppels naarmate zij
zich volgens het typisch heterokoppel gedragen. Dergelijke tendenzen zijn
daarenboven uitsluitend. Alles en iedereen die anders is, wordt
gemarginaliseerd.
De norm, de maatschappelijke en denkstructuren, blijven m.a.w. staande, en
worden niet in vraag gesteld.
In zo'n maatschappij vinden we het belangrijk om onszelf te benoemen, als
lesbiennes, bi's, niet-hetero's; zolang 'wij' (door de norm) niet worden gezien
en aanvaard, is expliciete profilering noodzakelijk. Hoe langer dit lijstje van
'niet-genormeerden', hoe groter de confrontatie met de verscheidenheid en dus de
(eigen) norm, en hoe duidelijker dat er geen enkele norm kan domineren(1).
Dit is wat het wildewijvenbad wil doen: de maatschappelijke structuren en
normen kritisch analyseren, alsook alles wat ze voor gevolg hebben.
Zo willen we, naast de hetero-norm, de westerse normen in vraag stellen, de
witte (blanke) norm, de middenklasse-norm, en haar gevolgen; seksisme, racisme,
kapitalisme, globalisering, of, algemeen, de dominantie (machtsongelijkheid) en
uitbuiting (machtsmisbruik) van de/een 'meerderheid' (dit heeft dus niet met
aantal te maken: blanken zijn bijvoorbeeld niet in de meerderheid).
feminisme is dus meer dan gelijke rechten
Feminisme heeft voor ons dus ook betrekking op
andere groepen, allerlei posities (moeders, zwarte mensen, arbeiders/sters,.. ),
en houdt een kritiek in op het systeem dat ongelijkheid bestendigt. Feminisme
betekent voor ons dus niet (enkel) streven naar 'gelijke kansen', de
mogelijkheid om alle bestaande posities in te nemen, zonder te bekijken waar die
kansen en posities toe leiden en op gebaseerd zijn. De gekende Iron Lady heeft
ons een prototype 'emanciperen' gegeven waar het ons in geen geval om te doen
is!
We willen ons m.a.w. niet conformeren, niet integreren, niet normeren.
het persoonlijke is politiek
De opvatting dat mannen en vrouwen psychologisch en biologisch-seksueel fundamenteel verschillend zijn, dat mannen aangeboren de dominerende en superieure sekse zijn, en dat die verschillen en dominantie natuurlijk zijn, zitten diep in onze cultuur verankerd. Wetenschap, religie en godsdiensten, instituties, zorgen ervoor dat deze opvattingen van generatie op generatie worden doorgegeven. De polarisatie en normering bepalen onder meer hoe wij respectievelijk als vrouw of als man denken, ons kleden, hoe we spreken, de manier waarop we emoties en seksuele verlangens tot uitdrukking brengen, Deze persoonlijk-individuele gevolgen hebben hun oorsprong in maatschappelijke fenomenen en structuren, zijn m.a.w. politiek. Dit uitgangspunt is belangrijk, omdat we die gevolgen willen deïndividualiseren, en omdat we van mening zijn dat de structureel-maatschappelijke oorzaken veranderd kunnen worden.
basisdemocratisch
Omdat we machtsongelijkheden in vraag stellen, willen we in de eerste plaats zelf basisdemocratisch werken. Dat houdt in dat we geen hiërarchische structuren creëren of aanvaarden, dat ieder individu met haar mening telt en deel kan nemen aan elke beslissing.
samenvattend
Als niet-heteroseksuele feministes willen we het seksuele debat politiseren,
heteroseksistische denk- en handelingspatronen aankaarten, en de kloof tussen
feministes en lesbiennes/bi's/... dichten, en dit zowel op theoretisch als op
politiek vlak. Het persoonlijke is politiek, en dit wordt telkens onze
invalshoek. Het wildewijvenbad wil de maatschappelijke structuren en normen
kritisch analyseren, alsook alles wat ze voor gevolg hebben. We beperken ons dus
niet enkel tot 'vrouwenthema's'.
Het is van groot belang, in deze 'onzekere' en 'a-politieke' tijden, het
feministisch debat opnieuw en nog steeds elan te geven. De discussie over het
man-vrouw verschil is meer dan ooit aanwezig, en daar willen we een flink en
kritisch-feministisch stukje aan bijdragen, waarin de discussie omtrent
'seksuele oriëntatie' systematisch wordt gelinkt. Ook op actievlak willen we de
feministische en niet-hetero-seksuele aanwezigheid garanderen.
Het wildewijvenbad is een groep die wil discussiëren, dat moge duidelijk
zijn. We willen dat zowel intern doen, alsook extern, met mensen die zich ervoor
interesseren.
getekend: de wilde wijven
1 I.v.m. dit benoemen de volgende bedenking:
het is om pragmatische redenen dat we ervoor kiezen onszelf te benoemen, een
naam te geven aan een 'identiteit' en houding, en ons zodoende te onderscheiden
van 'de rest'. Het nadeel is dat de overkoepelende term nooit de verscheidenheid
kan tonen (dé lesbienne, en ook dé vrouw bestaat niet) en dat het gevaar
dreigt dat er een nieuwe norm wordt gecreëerd. Daarom is het belangrijk dat de
gebruikte hokjes (lesbiennes, bi's) ook steeds worden bekritiseerd.
Daarenboven kan men het uitgangspunt 'vrouw' en
de tweedeling m/v in vraag stellen, en de identiteit die er respectievelijk
wordt aan gekoppeld. Ook hier geldt het argument van pragmatisme: we vertrekken
vanuit het biologisch vrouw zijn als actuele realiteit (wat maatschappelijk als
vrouw wordt genoemd en erkend) - net om de gemeenschappelijke gevolgen die die
groep draagt, ook al betreuren we dus het onderscheid en stellen we ons vragen
bij het concept van vrouw-zijn (als identiteit).